Gud iyo yicib gaydhiyo maraa waysla laba geed. ~ Gabay.
Geedka Guddu waa Yeelaal ~ geed iskiis u baxa oo aan la beerin, wuxuuna ka baxaa dhulka carro-sanka ah ee Mudug iyo Galgaduud - (Ciid). Wuxuu leeyahay miro la cuno oo loo yaqaan magacyo badan sida ogaalka ahna la dhaho Gud ama Yicib. Geedkaan wuxuu gaar u yahay geyiga ay Soomaalidu dagto sida geedka Yagcarta iyo Moxorkuba (Beeyada iyo Mayddiga) gaar ugu yihiin dalkeenna qaniga ah.
NOOCYADDA GEEDKA GUDDA.
Geedka gudda waxaa loo kala ableeyaa laba falar oo kala ah.
1. Muqlay ~ dhererkiisu waa 2 - 3 m (Labo ilaa saddex mitir), wuxuuna u baxaa si kore, wuxuu dherer le'egyahay geedka qansaxa ah, mirihiisuna waa ka waxay le'eg yihiin kuwa quullaha waxayna leeyihiin laba qalbac oo beerka la cuno ku dhex jiro.
2. Suuley ~ waa ka gaaban yahay Muqlayga, dherer ahaanna waxaa lagu qiyaasaa ilaa 1.5 m (Hal iyo badh mitir). Miraha Suuleygu waa ka waaweyn yihiin kuwa Muqlayga, wuxuuna soo saaraa miraha aan naqaan ee badanaa la cuno, waxayna le'eg yihiin sadaal ahaan xubinta hore ee Suul-gacmeedka.
Geedka Guddu waa Roob-dhawr abaarahana ma baxo. Kolka hore wuxuu soo saaraa ubax cawllan oo caraf badan, ka dibna wuxuu soo saaraa miro yar-yar oo "Gobor ama Ciji" la yidhaahdo. Toddobaad waxaa baxa ubaxa cawllan, toddobaad kalena waxaa baxa Cijiga/Godorka, toddobaad kalana waxay noqdaan Qardax ama Gahayr oo ah miro adkaaday oo gal iyo dahaar sare yeeshay una adkaysan kara qorraxda iyo ia bede-beddelka cimilada sida qabowga iyo kulaylka, kolka ay qardax noqdaan waxay isu beddelaan ayaamo ka dib nooc loo yaqaan Jalaw (Biseyl) waana marka geedka laga soo gurayo.
Sannadada ay yicibtu aadka u aaranto una soo go'do waxaa loo yaqaannaa "Caadood". Kolka Jalawga lasoo guro wuxuu leeyahay dahaar sare oo adag waxaana habka qoloftaas looga qaadayo waxaa la yiraahdaa "Qolof jebin" qoloftaas lafteedana waxaa loo yaqaan "Burrin". Miraha gudda ee dadku cunaan badanaa waa Qardax/Gahayr, waxaana loo yaqaan kolka la bisleeyo "Il-ku-diir". Qardaxda waa la dubaa ama la rarmiyaa ka dibna inta la cusbeeyo ayaa jawaanno lagu cufeeyaa, waxaana looga baxaa abaaraha iyo xilliyada adag ee dheef yaraantu jirto sida miraha Garaska oo kale. Xilliyada reer miyigu ay waayaan caleenta Shaaha waxay isticmaalaan caleenta Gudda, waana caleen haddaad ciddiyaha ku diirto ku guduudinaysa waxay booskood gashaa haddii la waayo geedaha "Gogobada iyo Geed-xamarka".
MARXALADAHA GUDDA
Miruhu marka ay baxayaan waxay maraan lix jeegaan, oo kala ah.
1. Cir-u-jeed
2. Balag
3. Dib-u-day
4. Gees
5. Kalmoon, iyo
6. Beer
Kolka la soo jarayo miraha yicibta dadku waxay isu raacaan koox koox iyo intii isku duddo ah waxaana loo yaqaannaa "Arahsi" inta gaadiid u badan awr iyo dameero la kaxaysto, waxaana inta badan la soo jaraa xilliyada doogga ee xoolaha bahalla uun laga ilaaliyo.
Dadka gura yicibta iyo xoolaha cunaaba way ka astaamo duwan yihiin inta kale, dadka waxaa guduudta ciddiyaha waxaana loo yaqaan "Ciddiyo-cas", xoolaha geedka gudda cuna waxaa guduud noqda lafaha waxaana la arkaa markii neefka la qalo laftiisa licig ah. Dadka waxay u leedahay faydo badan sida uga bixidda abaaraha oo cunta laga dhigto, adkaynta lafaha - waxaa ku badan maadada tamarsiinta lafaha ee Kaalshiyam "Calcium", waxay ka helaan nafaqo dhammays tiran sida vit A, B, C iyo D oo jidhka qofka "araggiisa, koritaankiisa, adkaysigiisa, dhaahintiisa iyo ilaalinta lafahaba" u wanaagsan.
Xilliyda abaaruhu jiraan waxa la cunaa Qardaxdii la kaydsaday, inta xashimihii dib looga soo qufo. Mararka inta aan la jocayn/dubin/rarmin ka hor oo ay cagaarka tahay waa la karsadaa, waxaana lagu dhex karsadaa bariiska loogana dhigaa maraq ayada laf ahaanteedana waa la karsadaa, kolkaasna waxaa ka dhasha maraq loo yaqaan "Fuud yicibeed". Kaasoo ah mid aad u macaan badan dadkuna ay jecel yihiin siiba dadka waaweyn iyo barbaarta. Gudda xoolaha iyo dadkuba aad bay u jecel yihiin xilliga ay soo adaadunto taasna waxaa ka dhashay maahmaah hal ku dheg u ah jacaylka daran ee loo qabo Gudda taasoo ah; "Fadhi iyo fuud yicib la isku waal" ~ oo micnaheedu yahay fadhiga iyo fuudka yicibta waa la jecel yahay.
--- DHAMMAAD ---
Walaal (SHARE) WADAAG dheh si ay uga faydo qaataan jaalkaagu. Waayo waa cilmi barasho nooga baahan maaddaama ay gaar u tahay dalka Soomaaliya iyo aagga Soomaalidu kasoo il-qaaddo.
Qore: Xoosh Docol
Curdan2@hotmail.com
Soomaaliya, nolol iyo nabad.
No comments:
Post a Comment